بازنشر/کتابهایی که مرحوم آیت الله ابراهیم امینی برای آموزش و پرورش نگاشت

پایگاه اطلاع رسانی ستاد همکاریها  به مناسبت دومین سال روز رحلت آن فقیه زاهد اثار تعلیم و تربیتی مرحوم آیت الله امینی با باز نشر می دهد  

ارتباط مستمر آیت الله ابراهیم امینی ره  با توده‌های مردم ، روحیۀ مردم‌داری و حضور فروتنانه در اجتماع و معاشرت بی‌آلایش آن عالم زاهد با طبقات مختلف، پیوسته یکی از نقاط برجستۀ منش و روش اخلاقی معلّم اخلاق و مایۀ استوار ساختن اعتقاد مردم و ترویج ادب و اخلاق در جامعۀ اسلامی بوده است.

*ایده های ناب آیت الله امینی پس از پیروزی انقلاب اسلامی

پیروزی انقلاب اسلامی ایران یک حادثه فوق‌العاده و از معجزات تاریخ به‌شمار می‌رود. انقلابی بود اسلامی و مردمی که با نیروی ایمان، و بدون توسل به سلاح و کمک‌های خارجی، به پیروزی رسید.

در این مقطع حساس تاریخ، علمای دین و اسلام‌شناسان راستین وظیفه دارند از این فرصت طلایی بهره بگیرند و برای معرفی اسلام اصیل و ارزش‌های آن همت گمارند. معارف و حقایق نورانی، و دستورهای حیات‌بخش و زندگی‌ساز، و ارزش‌های والای اخلاقی و اجتماعی اسلام را از منابع غنی اسلام استخراج کنند، و به زبان روز و در سطوح مختلف تدوین کنند و در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند و این کار فرهنگی و اسلام‌شناسی در سه سطح باید انجام بگیرد.

اول: تألیف یک دوره فشرده و ساده اسلام‌شناسی، در سطح کودکان و با توجه به سنین و نیازها و طرز تفکر آن‌ها.

دوم: تدوین یک دوره اسلام‌شناسی، در سطح متوسط و به زبان ساده، برای نوجوانان و جوانان و طبق نیاز آن‌ها و برای توده مردم که نیاز به شناخت اسلام در سطح متوسط دارند.

سوم: بررسی و تحقیق عمیق در مسائل گوناگون عقیدتی، عبادی، فقهی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حکومتی اسلام به طور دقیق و گسترده و تألیف آن‌ها، برای اهل تحقیق و قشر تحصیل‌کرده و دانشمند.

* کتاب ارزشمند دادگستر جهان‌ 

یکی ازبرکات وجودی این عالم زاهد، فعاليتهاي‌ ماندگار علمي‌ ، فرهنگي‌ و تربیتی است، در سال‌ 1344 كتاب‌" دادگستر جهان‌"است اين‌ كتاب‌ در زماني‌ به‌ چاپ‌ رسيد كه‌ حملات‌ دشمن‌ به‌ مسأله‌ مهدويت‌ بسيار بود و بسياري‌ از جوانان‌ مي‌خواستند با زندگي‌ حجّت‌ دوازدهم‌ آشنا شوند.

*تالیف کتاب "تربیت"

زمان شناسی آیت الله امینی ره  را باید به عنوان یک شاخص در فرایند تعلیم و تربیت قلمداد کرد، آنجا که با وجود علم سرشار از فقه جعفری به تناسب شرایط زمان و مکان بهترین خدمت در عرصه تبلیغ آموزه های دینی را آموزش و پرورش میداند و با تالیف اثر وزین "تربیت" در سال‌های 56- 58 یعنی زمان اوج مبارزه مردم مسلمان ایران بر ضد رژیم سابق و اوایل پیروزی انقلاب شکوه‌مند اسلامی، در چهار فصل با عنوان‏هاى "رشد و تربیت قبل از تولّد"، "سیادت"، "فرمان‏بردارى و وزارت و مشاورت" و "مسائل و راه‏کارهاى مربوط به مشکلات هر دوران" با بهره گیری از از منابع گوناگونى مثل آثار روان‏شناسى، تربیتى، قرآن، نهج ‏البلاغه، احادیث و روایات فصل جدیدی از نگاه به تربیت در محیط خانواده و مدرسه را تشریح نموده است.

آیت الله امینی ره در مقدمه این کتاب آورده است ،قبل از پیروزی انقلاب اسلامی به مسائل تربیتی، روانی و اجتماعیِ اسلام توجه چندانی نبود. دانشمندان علوم تربیتی غالباً احتمال نمی‌دادند اسلام دراین‌ باره آراء مفید و قابل توجهی داشته باشد. آنان یا تحصیل کرده غرب بودند یا از آراء و عقاید دانشمندانِ آن دیار استفاده می‌کردند؛ از همین رو، آثارشان غالباً مورد توجه مردم واقع نمی‌شد، چون رنگ دینی نداشت ،هدف از نگارشاین  اثر ، پر کردن خلأ و نگارش کتابی بود که بر مبانی عقاید تربیتی اسلام استوار باشد و پدران و مادران را در تربیت صحیح و اسلامی فرزندان کمک کند.

*آموزش دين به زبان ساده

از دیگر کتابهای تربیتی این عالم فرهیخته كتاب «آموزش دين به زبان ساده»براى نوآموزان معارف‏ اسلامى است.

با خواندن اين كتاب مي توان به يك دوره كامل اصول عقايد و مقدار ضرورى از اخلاق و آداب و احكام اسلامى آشنا شد و در اين راه نيازى به استاد نيست. كتاب را در واقع ميتوان خودآموز معارف اسلامى ناميد. در عين حال كه كتاب بسيار ساده و براى‏ نوآموزان معارف و احكام اسلامى تنظيم و تأليف شده ليكن‏ مطالب آن در سطح عالى است و براى بزرگتران و سطوح بالاتر نيز جالب و سودمند ميباشد. كتاب در شش بخش 1-خداشناسى  2-معاد3-نبوت  4-امامت  5-احكام و فروع دين ‏ 6-اخلاق و آداب.

دوره اول، مشتمل بر يك دوره كامل اصول عقايد ‏ در سطح بسيار ساده و قابل فهم، و مقدارى از اخلاق و آداب و احكام لازم و ضرورى است ، دوره دوم نيز مشتمل بر همان معارف و اصول عقائد ، اما ‏ در سطحى بالاتر است و مجموع دوره اول و دوم شامل يك دوره كامل اصول عقائد استدلالى و مقدارى از اخلاق ، آداب و احكام اسلامى است‏ كه دانستن آنها براى هر مسلمانى ضرورت دارد.

آیت الله امینی این کتاب را به مقام شهید و شهادت تقدیم کرده و در مقدمه آن آورده است؛

پروردگارا! از مقام شامخ شهيد و شهادت جز تو كسى‏ آگاه نيست. آن عاشقان پاكباز الهى، هستى خويش‏ را در راه تو داده ‏اند و حق عظيمى بر انسانيت دارند كه جز تو كسى نمى ‏تواند از عهده اداى حق آنان‏ برآيد. و جز الطاف بى ‏پايان تو در خور مقام عالى‏ آنان نيست.

خداوندا! اگر اين اثر ناچيز نزد تو ارزشى دارد ثوابش‏ را به پيشگاه مقدس شهداى اسلام، بويژه شهيدان‏ انقلاب اسلامى ايران و ياران ايثارگر رهبر كبير انقلاب حضرت آيت الله العظمى امام خمينى روحى‏ فداه، اهدا مى ‏كنم و از اين هديه ناچيز پوزش‏ مى ‏طلبم. بدان اميد كه در پيشگاه پروردگارشان‏ (عند ربهم) گوشه چشمى بما كنند.

*آشنایی با اسلام

ظهور اسلام، مجموعه‏اى ارزش‏مند از اصول و فروع فکرى و عملى و نیز ضابطه‏هاى اخلاقى را در پیش روى بشر نهاد و ادیان گذشته را به کمال رساند. بدین‏سان این دین، منظومه کاملى شد که بخش‏هاى مختلف اصول، فروع، منابع، احکام اخلاقى، حقوقى و... را در خود دارد.

 شرح و توضیح هر یک از این بخش‏ها معتقدان به این آیین را در آشنایى ژرف‏تر با وظایف خود کمک مى‏کند. کتاب آشنایی با اسلام با عهده‏دار شدن این مهم با قلمى روان و شیوا اصول و فروع اسلام را در شش بخش براى همگان -به ویژه جوانان- تبیین کرده است: اصول دین، اخلاق در اسلام، اسلام و ایمان، انسان از دیدگاه اسلام، تکالیف و احکام و منابع آنها و فروع دین از محورهای این اثر تربیتی گرانسنک است.

*هشدار های آیت الله در کتاب "همه باید بدانند"

مناسب ‌ترین اوقات برای تربیت، روزگار کودکی و نوجوانی است. صفحه ذهن و روح بی‌آلایش کودک و نوجوان، مانند فیلم عکاسی است که در معرض تابش نور قرار نگرفته و برای پذیرش هر نقشی آماده است.این افراد ساده‌ لوح، اگر به طور صحیح تحت تربیت قرار گیرند و افکار و عقاید صحیح با دلیل و برهان بر آنان عرضه شود، در روح حساس آنان نقش می‌بندد و جزء خمیره ذاتشان می‌شود.

چنین افرادی در هر محیطی که واقع شوند و با هر کسی که معاشرت نمایند، منحرف و گمراه نمی‌شوند. اگر در اجتماع ناصالحی واقع شوند، به رنگ جماعت درنمی‌آیند، بلکه کوشش می‌کنند تا اجتماع را به رنگ خودشان درآورند.

*مسؤولیت همگانی

در مقابل خطر بزرگی که نسل آینده را به بی‌دینی و ضعف عقیده تهدید می‌کند، همه افراد ملّت مسؤولند. زمامداران دین، روحانیان، پدران، مادران، مربیان و آموزگاران، گویندگان، نویسندگان و ثروتمندان، همه مسؤولیت دارند. آری همه مسؤولیم و اگر به وظیفه خویش عمل نکنیم، نسل آینده به ما نفرین می‌کند و در قیامت مورد بازخواست قرار خواهیم گرفت.

باید نقشه صحیح و برنامه کاملی تنظیم کرد و عقاید صحیح را با منطق و دلیل در مغز افراد ساده‌لوح جای داد. با عقاید غلط و خرافات مبارزه نمود. باید کتاب‌های علمی و ساده برایشان تهیه کرد. کتابخانه تأسیس نمود. کتاب‌های رایگان و دست‌کم ارزان قیمت در اختیارشان قرار داد، و به خواندن کتاب تشویقشان نمود.

کتاب همه باید بدانند"، برای نسل جوان و نوآموزان تعلیمات دینی تهیه و در تألیف آن، نکات زیر مراعات شده است:

1. مطالب کتاب در عین سادگی، با دلیل و برهان است. در مورد مطالب عقلی، دلیل‌های عقلی اقامه شده، در موضوعات تعبدی و شرعی بر طبق آیات و احادیث نوشته شده، در موارد ضروری به مدرک و پاورقی اشاره شده، ولی برای رعایت اختصار، در بعضی موضوعات از ذکر مدرک خودداری شده است.

2. در مورد تاریخ تولد و وفات رسول خدا و ائمه اطهار اختلافاتی وجود دارد، ولی برای رعایت اختصار یکی از اقوال انتخاب شده و از ذکر بقیه اجتناب شده است.

3. نویسنده تا حد مقدور، سعی نموده مطالب علمی را تنزل دهد و قابل فهم همگانی گرداند.

از استعمال الفاظ اصطلاحی و فلسفی خودداری شده، از ذکر دلیل‌های مفصل و خسته‌کننده اجتناب شده است.

4. از ذکر مطالب مشکوک و مخدوش و ضعیف و کم فائده خودداری شده.

5. در این کتاب مطالبی نوشته شده که دانستن آن‌ها بر هر مسلمانی لازم است و دین اسلام را به طور خلاصه معرفی می‌کند. تا ذهن خوانندگان آماده گردد و بتوانند به کتاب‌های مفصل‌ و رساله‌های عملیه مراجعه نمایند. مخصوصاً در مورد فروع دین، همه آن‌ها ذکر نشده و با کمال اختصار نوشته شده است.

*واجب فراموش شده

امر به معروف و نهی از منکر، فریضة بسیار حیاتی وتأثیرگذار در منظومة معارف اسلامی و عامل اصلی در ترویج و تحکیم واجبات دیگر است. همة انبیا و اولیا و صالحان، به ویژه پیامبر اسلام و ائمه معصومین(ع) آیین یکتاپرستی و حق‌مداری را با امر به نیکی‌ها و نهی از بدی‌ها ترویج می‌کردند. آنان همیشه هشدار داده‌اند که با ترک این دو واجب، ستمگران بر جامعه حاکم می‌شوند و زشتی و پلیدی، همه‌جا را خواهد گرفت و تر و خشک با هم می‌سوزند. یادآوری اهمیت عظیم این واجب الهی و تبیین شیوه‌های صحیح آن، وظیفه‌ای است که باید با بیان و قلم و در قالب‌های دیگر، به آن پرداخت. اثر حاضر با همین انگیزه و با مدد گرفتن از قرآن و روایات، به سهم خود، گامی در این مسیر برداشته است.

*نماز نور چشم پیامبر اعظم

نماز، سفره گسترده‌ای است که خداوند متعال آن را در هر شبانه روز، پنج‌بار برای بندگانش می‌گشاید. این سفرة آسمانی، عاملِ اصلی تغذیه روحی و فکری است و نمازگزار از آن مدد می‌گیرد. بر این فریضة گران‌قدر، در قرآن و روایات بسیار تأکید شده است. پیامبر گرامی اسلام آن را «نور چشم خود»، «ستون دین»، «محبوب‌ترین اعمال در درگاه خداوند»، «معراج مؤمن»، «کلید بهشت» و... معرفی کرده است. ترویج این واجب الهی به شیوه‌های گوناگون، وظیفه‌ای است که همة دین‌مداران بر آن مکلف‌اند. اثر حاضر در همین راستا و در فصل‌های متعددی، این مهم را کاویده است.

*اسلام و تعلیم و تربیت

تعلیم و تربیت، بزرگ‏ترین هدفِ همه انبیاى الهى به ویژه پیامبراسلام(ص) بوده است؛ از همین رو، قرآن و روایات، مملو از آموزه‏هاى تربیتى است و نیاز به استخراج، دسته‏بندى و شرح و تفسیر دارد.

این اثر ارزشمند با همین هدف، سامان یافته و نویسنده کوشیده است با بهره‏گیرى از رهنمودهاى قرآنى و حدیثى و سیره پیامبر و امامان‏معصوم(ع) و استفاده از نگرگاه‏هاى دانشوران علوم تربیتى و نیز تجربه‏هاى شخصى، مهم‏ترین مسائل تربیتىِ روزگار جدید را در بخش‏هاى مختلف، تجزیه و تحلیل کند.

آیت الله امینی در خصوص این کتاب نوشته است ؛كتاب حاضر با توجه به جهان بينى‌ و انسان‏شناسى‌ ويژه اسلام و به منظور تحقق آرمان‏ها و اصول قطعى‌ پيامبر اكرم صلى‌ الله عليه و آله و با بهره‏گيرى‌ فراوان از آراى‌ دانشمندان علوم تربيتى‌ و با استفاده از قرآن كريم و احاديث و سيره پيامبر و امامان معصوم، و گاهى‌ با تجربه‏هاى‌ شخصى‌ خودم نوشته شده است. اميد است كه براى‌ اوليا و مربيان در پرورش انسان‏هايى‌ شايسته سودمند باشد.

*یار دبستانی دانش آموزان

آیت الله امینی نه تنها یک عالم زمان شناس و فقیه مجاهد بود  بلکه او مجتهدی است که یار دبستانی دانش آموزان ده های پنجاه ،شصت و هفتاد است، آن زمان که دست به قلم می شود و برای دانش آموز دوم دبستان با همکاری دیگر فضلای حوزه کتاب تعلیمات دینی می نویسد و سپس آنرا تا دوره راهنمایی مقطع به مقطع به تناسب درک کودکان و نوجوانان ارتقای محتوا می دهد و ایده ها و نوآوری های تعلیم و تربیتی آن عالم کهنسال ،اندیشمندان این عرصه را به وجد می آورد ه بود .

روحش شاد و با اهل بیت علیهم السلام محشور باد

تهیه و تدوین ؛کریم دلفانی