علیرضا رحیمی / کرونا از هرکجا بود و عاملش از هر چه نشات گرفت به تعبیر قرآن کریم در سوره واقعه " خافِضَةٌ رافِعَةٌ " شد 1 و همه روابط و ضوابط را زیر رو کرد و دگر گونی عجیبی برای بشریت بویژه ایران اسلامی را منجر شد.
*آزمون خدمت بی منت
در یک بخش توانمندی‌ها،ابتکارات، خلاقت‌هاونوآوری‌ها را منجر شده.در بخش دیگر همدلی و همگرایی جامعه را دو چندان نمود.
در شرایطی که بعضی حتی از یک عطسه یا سرفه فرار میکردند، طلاب و روحانیون در محیط‌های خطرناک و به عبارتی در خط مقدم مبارزه با کرونا خوش درخشیدند.
چه آشپزخانه‌هایی که راه افتاد تا غذای گرمی را برای خانواده‌های کم بضاعت طبح و توزیع کند ، چه کوچه‌ها و خیابانهایی که کمتر جارو و نظافت را به خود دیده بودند اما توسط نیروهای مردمی و انتظامی نه تنها جارو بلکه ضدعفونی شدند.
بسیاری از خطوط تولید بنابر اقتضا به نیازمندی‌های روز خط تولید خود را به تسلیحات ضد کرونایی تبدیل نمودند و مرهمی شد بر آلام مردم.
* هم نشینان ابراهیم خلیل
جامعه پزشکان و پرستاران با جانفشانی به وظیفه ذاتی خود به بهترین وجه عمل کردند و در این اوضاع بحرانی سره از ناسره جدا شد و انسان‌های پای کار انقلاب به بهترین وجه خود را نشان دادند و بسی باعث افتخار شدند، روح شهدای پزشک و پرستار شاد که پاداش شان این گونه رقم خورد تا در برزخ و قیامت هم نشین ابراهیم خلیل باشند. 2
خلاصه آنکه در این هیاهوی کرونا در توقف ها و شروع مجدد کارها و فعالیت‌ها مسائل مختلفی خودنمایی کرد.
مدیرانی که شب و روز بدون وقفه به دنبال رفع و فتق امور بودند و مدیرانی که به بهانه کرونا مدت‌ها خبری از آنها نداشتیم.افرادی که نیازمندی های مردم را احتکار کردند تا در افزایش بیماری ها و از دست رفتن جان انسان ها شریک باشند و ایثار گرانی که دار و ندار خود را در طبق اخلاص گذاشتند تا مرهمی بر آلام مردم باشند.مالکینی که اجاره بهای خود را به مستاجرین بخشیدند و فرصت طلبانی که در این بهم ریختگی اجناس مورد نیاز مردم را چند برابر گران کردند.
*کارسخت دو دستگاه علمی وآموزشی تربیتی
در این میان آموزش عالی و آموزش وپرورش در ابتدای کار با تعطیلی فعالیت‌ها، مدتی را در بلاتکلیفی بسر بردند وقتی مشخص شد این مهمان ناخوانده همچنان حضور نحس خود را بر ما تحمیل نموده، در پی چاره‌اندیشی برای وضعیت موجود بر آمدند.
برای آموزش عالی تصمیم در این زمینه بسیار راحت و آسان بود، زیرا برقراری ارتباط استاد و شاگرد با دانشجو یا دانشگاه کار پیچیده ای نبود، زیرا همه دارای رشد عقلی کافی و از استقلال شخصیتی برخوردار و خود برای مدیریت وضع موجود تصمیم لازم را اتخاذ می کردند.
*کار سخت برنامه ریزی برای یک خانواده 15 میلیونی
در دانشگاه معمولا زیرساخت‌های لازم وجود دارد و امکان استفاده اساتید از آن فراهم است ولی در این میان آموزش‌وپرورش برای اتخاذ هر تصمیمی با حدود 15 میلیون دانش‌آموز، از پیش‌دبستانی 6 ساله تا دانش‌آموز دیپلمه 18، 19 ساله مواجه بودند.
در کنار این‌ها حدود 30 میلیون خانواده هر کدام با سطوح مختلف سواد و موقعیت اجتماعی با آموزش‌وپرورش مرتبط هستند و هر تصمیمی در سرنوشت آنها نیز بی‌تاثیر نیست.
کودکان با نیازهای ویژه با شرایط خاص، و نیازمند به خدمات ویژه.دانش‌آموز مرزی یا آموزش پذیر تا تیز هوش که هر یک خدمات و امکانات خاصی را می‌طلبند.
عدم وجود یا وجود حداقلی زیرساخت‌ها در مدارس که امکان پاسخگویی به جامعه گسترده دانش‌آموزان وخانواده‌ها را ندارد.
با همه توصیفات آموزش و پرورش نیز با کمک رسانه ملی دست به کار شد و نسبت به ارائه خدمات آموزشی اقدام نمود ولی به دلیل گستردگی،( از روستاهای مرزی گرفته تا تهران 12 میلیونی) تنوع مدارس( پیش دبستانی، ابتدایی، متوسطه، استعداد های درخشان،.) رشته‌های تحصیلی شامل رشته های نظری] فنی و حرفه ای، علوم و معارف اسلامی و ورزشی، و....) در12 پایه تحصیلی، با وقت اندک اختصاص یافته به آموزش‌وپرورش امکان ارائه همه فعالیت‌ها آموزشی و تربیتی را فراهم نکرد به همین خاطر دست‌اندرکاران تعلیم وتربیت چاره‌جویی نموده و در نهایت طراحی و راه‌اندازی شبکه «شاد» را رونمایی کردند.
در کنار همه مزایایی که راه‌اندازی این شبکه داشت ودست اندرکاران آن قابل تقدیرند، اما با شبکه شاد که یک گروه رسانه‌ای در فضای مجازی است و حضور مدارس و معلمان بسیار متفاوت است، فقط امکان تعلیم و تربیت حداقلی را فراهم نموده و باید مرتب بروز رسانی و کارآمدتر گردد.
*شبکه شاد فرصت ها و تهدیها
با نگاه مثبت به این اقدام قابل تقدیر، غفلت از آسیب‌های جدی آن نیز ضربات و مخاطرتی را برای جامعه بویژه مخاطبین به دنبال دارد که نباید دست کم گرفت و در آینده آثار و تبعات بلند مدت آن رخ خواهد نمود ،لذا از هم‌اکنون تصمیم‌گیران و برنامه‌ریزان باید در پی چارچوبی آن باشند تا در آینده اگر شرایط کرونایی یا امثالهم بر کشور حاکم شد با مدیریت فعال جامعه مخاطبین را هدایت و از وارد شدن آسیب‌های اجتماعی و اقتصادی بنحو مطلوب جلوگیری کرد.
*نیم نگاهی به آسیبها
1.بسیاری از خانواده ها را با فشار اقتصادی مضاعف روبرو کرد به گونه‌ای که والدین تحت فشار فرزندان مجبور به تهیه گوشی اندروید با قیمت حداقل دو برابر قبل کرونا شدند.
بعنوان مثال یک گوشی که قبل از کرونا مبلغ یک ده میلیون ریال خرید و فروش می‌شد الان حداقل به بیست میلیون ریال رسیده است.
2.از لحاظ سلامت جسمانی، دانش‌آموزان از صفحه گسترده تلویزیون با ابعاد حداقل 40 *80 به فضای گوشی‌ها با ابعاد 7*11 کشیده شدند که علاوه بر مشکلات قامتی از لحاظ بینایی نیز آسیب های جدی برای دانش آموزان در پی دارد
3. بسیاری از دانش‌آموزان که مصون از مخاطرات فضای مجازی بودند بدون هیچ گونه آموزشی با ورود به فضای مجازی بی در و پیکر، امکان ورود به همه فضاها را پیدا کرده و قطعا مخاطراتی را برای دانش‌آموزان خواهند داشت.
4.تکالیف گسترده و کارهای عملی فراوان، نه تنها باعث خستگی دانش‌آموزان، که خانواده‌ها را هم با مشکلاتی مواجه کرده است.
5.کنار رفتن کتب کار: با این‌که معمولا کتب دوره ابتدایی کتاب کار دارند و اصل بر آن است که فعالیت‌های تمرینی و عملی خود را در کتاب‌های کار انجام دهند ولی با راه‌اندازی شبکه شاد باعث به حاشیه رفتن کتاب‌های کار، و کپی گرفتن فایل‌های ارسالی از سوی معلم، طبیعتا باعث افزایش مصرف کاغذ در کشور شده است.
6.شکستن حریم معلمان در اثر ورود دانش‌آموز به حریم خصوصی آنان.
7.ارتباط معلمان با محتواهای موجود در گوشی خانواده‌ها که یک حریم خصوصی محسوب می‌شود نگاه آنان را به خانواده های بعضی از متربیان تغییر داده و تعامل موجود بین والدین و معلمان را دچار چالش، بی‌اعتمادی و یا گاهی بدآموزی می‌کند.
8. به دلیل حاکمیت مباحث آموزشی در فضای مجازی، معلم و خانواده از مسایل اصلی‌تری مثل مسائل تربیتی تا حدودی غافل شده اند.
*راهکارهایی که آسیبها را کاهش می دهد
1- استفاده بهتر و بیشتر از ظرفیت سیما و حتی صدای جمهوری اسلامی: وجود تلویزیون در همه خانه‌ها، به دلیل پوشش بهتر نسبت به اینترنت و امکان دسترسی آن بهتر است
2- فراهم بودن زمینه نظارت بهتر خانواده بر فعالیت های فرزندان.
3- پرهیز از نگاه صفر و صدی به باز بودن یا بسته بودن مدارس: نبود اینترنت در بسیاری از روستاها و شهرهای کوچک، درصد قابل توجهی از دانش‌آموزان را از اندک خدمات ارائه شده محروم می‌نماید لذا نگاه صفر و صدی به باز بودن یا بسته بودن مدارس نگاه درستی نمی‌باشد و در بسیاری از مدارس کم جمعیت مناطق سفید، کلاس‌های چند پایه و مناطق محروم امکان تشکیل کلاس‌های حضوری وجود دارد.
4-اختصاص بعضی از ساعات در اختیار صدا و سیما به مباحث اخلاقی، تربیتی و خانوادگی.
5- تدارک برنامه زنده در رسانه ملی برای پاسخگویی به سوالات دانش‌آموزان وخانواده‌ها پیرامون مسایل رواشناسی و تربیتی.
6- برگزاری دوره‌های آموزش مجازی برای معلمان جهت مدیریت صحیح کلاس های مجازی.
7- ارائه آموزش های لازم به خانواده ها برای مدیریت صحیح شرایط جدید.
8- ارائه آموزش های لازم به دانش آموزان برای نحوه حضور و استفاده از فضای مجازی.
9- ارائه خدمات در زمان ها و با ابزارهای رسانه ای متفاوت: به گونه ای که برنامه ها با یکدیگر تلاقی نداشته و هر فرد بنا به فراخور امکانات و شرایط، از خدمات ارائه شده بهره برداری نماید.
10- عملیاتی کردن راهکار 8-8 سند تحول بنیادین برای اتفاقات مشابه در آینده
11- توجه جدی به راهکار 7-8 بعد از جمع شدن اوضاع کرونایی برای تحقق مطلوب تعلیم و تربیت اسلامی.
12- پرهیز از نگاه اقتصادی به مقوله تعلیم وتربیت و عدم جایگزینی روشهای مجازی بجای تعلیم وتربیت میدانی و حضوری و مواجهه چهره به چهره مربی و متربی.
منابع
- تفسیر المیزان ؛ صفحه : 534 حزب : 107 جزء : بیست و هفتم سوره واقعه
(خافضه رافعه ):(و این واقعه تمام روابط و ضوابط را زیر و رو می کندو پست گرداننده و بلند گرداننده است )
2. وسائل الشیعه، ج 16، ص 344 .
«من قام علی مریض یوما ولیلة بعثه الله مع ابراهیم الخلیل فجاز علی الصراط کالبرق الخاطف اللامع; کسی که یک شبانه روز از بیماری پرستاری کند، خداوند او را با ابراهیم خلیل علیه السلام محشور خواهد کرد و او همانند برق خیره کننده و درخشان از صراط عبور می کند .»