پایگاه اطلاع رسانی دبیر خانه ستاد همکاریها ضمن تبریک ولادت بانوی نام آور کربلا مختصری از شرح حال عقیله بنی هاشم حضرت زینب کبری را به قلم آیت الله سید هاشم رسولی محلاتی منتشر می کند.
ولادت
در رياحين الشريعه آمده است که ميلاد آن حضرت در پنجم ماه جمادي الاُولی سال ششم،هجرت بوده است.
*نام و کنيه و معنای زینب
زينب در لغت به معناي درخت نيکو منظر آمده و ممکن است مخفف زين و أب يعني زينت پدرباشد، براساس متون تاريخي و روايات، اميرالمؤمنين دو يا سه دختر به نام زينب داشته که بانوي شجاع کربلا زينب کبري بوده است و چنان که شيخ مفيد و برخي ديگر گفتهاند زينب صغري همان خواهر مادري زينب يعني امّکلثوم بوده است.
*معنای عقيله بني هاشم
يکي از القاب حضرت زينب که در روايات هم آمده است عقيله يا عقيله بنيهاشم به معناي زن ارجمند و يکتا در ميان خويشاوندان ميباشد و در ميان کنيههاي زينب عليها السلام نيز امّ کلثوم و امّ عبداللَّه ذکر شده که بر اساس اين نقل، زينب امّ کلثوم کبرا و خواهرش امّکلثوم صغري است. با اين حال در بسياري از کتابها مانند مناقب ابن شهرآشوب و شرح نهج البلاغه ي ابن ابيالحديد ، خواهر آن بانوي معظمه را امّ کلثوم کبرا ميدانند و براي زينب عليها السلام چنين کنيه اي ذکر نکرده اند.
*راوی خطبه ماندگار فدک
دختر بزرگوار فاطمه عليها السلام در سن پنج يا شش سالگي مادر خود را از دست داد. ليکن با همين سنّ کم چنان تربيت شده بود که از فاطمه عليها السلام حديث و روايت نقل کرده و برخي از تاريخنويسان و محدثان، خطبه فدک را به نقل حضرت زينب ذکر کردهاند.
به عنوان نمونه ابوالفرج در مقاتل الطّالبين در شرح حال عون بن عبداللَّه بن جعفر مي نويسد: مادر عون زينب عقيله، دختر علي بنابيطالب است. سپس ادامه ميدهد:
زينب همان زني است که ابن عباس خطبه فدک فاطمه عليهاالسلام را از او روايت کرده است و در آغاز خطبه گويد: اين خطبه را عقيله ما زينب دختر علي عليه السلام براي ما روايت کرد .(1)
*زینب عطيّه الهي به آل رسول
نقل چنين خطبه اي از طرف دختري در سن پنج يا شش سالگي و حفظ کامل آن با آن همه بلاغت و جامعيت، نشانه کمال رشد، فهم، علم و دانايي اوست و ميتوان گفت که ايشان عطيّه الهي بوده و ويژگيهاي خاصّي داشته است.2
سخنان حضرت زينب عليها السلام در طول مسافرت کربلا، کوفه و شام و خطبه ها و سخنراني هايي که در فرصت هاي مختلف در برابر ستمکاران و طاغيان آن زمان و مردم ايراد فرموده است، نشان ميدهد که علم، دانش و کمال آن بانوي بزرگوار اکتسابي و از راه تحصيل و تعليم نبوده است بلکه عنايت الهي و جنبه خارق العاده اي داشته است. دليل اين ادّعا کلام
*دانشمند معلم ندیده
امام چهارم عليه السلام است که پس از سخنراني زينب عليها السلام در کوفه، آن حضرت خطاب به او فرمود: يا عَمَّة! اُسْکُتي اَنْتِ بِحَمْدِاللَّهِ عالِمَةٌ غَيْرُ مَعَلَّمَة، وَ فَهِمَةٌ غَيْرُ مُفَهَّمَة... [عمه جان! آرام باش و سکوت اختيار کن که تو بحمداللَّه دانشمندي معلم نديده و فهميدهاي هستي که کسي به تو فهم نياموخته است.]
*ازدواج با عبداللَّه بن جعفر
در ميان ياران و نزديکان اميرالمؤمنين عليه السلام افراد زيادي آرزوي رسيدن به افتخار همسري عقيله بنيهاشم حضرت زينب کبري را داشتند ولي هرگاه نزد اميرالمؤمنين عليه السلام از اين مقوله سخن به ميان ميآوردند با مخالفت آن حضرت مواجه ميشدند تا آنکه عبداللَّه بن جعفر بن ابيطالب - برادر زاده اميرالمؤمنين عليه السلام - براي اين منظور قدم پيش نهاد و از سوي خود کسي را براي خواستگاري به خانه آن حضرت فرستاد. علي عليه السلام تقاضاي او را پذيرفت و مهريه او را نيز - مانند مهريه مادرش فاطمه عليها السلام - چهارصد و هشتاد درهم قرار داد.(3)
*همسر حضرت زينب
عبداللَّه بن جعفر - همسر زينب - يکي از شخصيتهاي مشهور اسلام و از سخاوتمندان بنام و معروف است. پدرش جعفر بن ابيطالب از مسلمانان شجاع و دلير صدر اسلام و از سخنوران و فصحاي عرب بود که به جرم ايمان آوردن به خدا و رسول او و مبارزه با شرک و بتپرستي مجبور شد به همراه همسرش اسماء بنت عميس از وطن مألوف خود مکه، به کشور بدآب و هوا و سوزان حبشه مهاجرت کند و متجاوز از دوازده سال در غربت و دور از پدرش ابوطالب و مادرش فاطمه بنتاسد و برادرانش عقيل و علي عليه السلام بسر برد.
*فرزندان زينب عليها السلام
مشهور است که زينب عليها السلام از همسرش عبداللَّه بن جعفر چهار پسر و يک دختر به نامهاي علي، محمد، عون، عباس، امّ کلثوم آورد. طبرسي در کتاب اعلام الوري فرزندان زينب را از عبداللَّه سه پسر به نامهاي علي، جعفر و عون و يک دختر به نام امّ کلثوم ذکر کرده است که دو تن از پسران يعني عون و محمد به همراه زينب عليها السلام به کربلا آمدند و به درجه شهادت رسيدند.
نوشته اند در روز عاشورا نخست محمد ابن عبداللَّه به ميدان آمد و اين ارجوزه را خواند: اَشْکُو اِلَي اللَّهِ مِنَ العُدوانِ قِتالَ قَوْمٍ فِي الرَّدي عُمْيانِ قَدْ تَرَکُوا مَعالِمَ القُرآنِ وَ مُحْکَمِ التَنْزيلِ وَ التِبْيانِ وَ اَظْهَرُوا الکُفْرَ مَعَ الطُّغْيانِ و شجاعانه جنگيد تا اين که پس از به خاک هلاک افکندن ده نفر مردي به نام عامر بن نهشل او را به شهادت رسانيد. پس از وي عون بهميدان آمد و اين ارجوزه را سرود: اِنْ تُنْکِرُوني فأَنَا ابْنُجَعْفَرِ شَهيدُ صِدْقٍ فِيالجَنانِ الاَزْهَرِ يَطيرُ فيها بِجِناحٍ اَخْضَرِ کَفي بِهذا شَرَفاً فِي المَحْشَرِ و دليرانه حمله آغاز کرد تا سه تن از سواران و هيجده تن از سربازان پياده دشمن را بهقتل رسانيد و آنگاه بهدست مردي به نام عبداللَّه بن قطنه طايي شهيد شد. هنگامي که خبر شهادت آن دو در مدينه منتشر شد، مردم به خانه عبداللَّه مي آمدند و او را تسليت ميدادند. عبداللَّه ميگفت: و اين افتخار من است که اگر خود در آن واقعه نبودم دو فرزندم حضور داشته و جان خود را بيدريغ در راه دفاع از وي نثار کردند، و اگر من به جان خودم نتوانستم با او مواسات کنم با جان دو فرزندم با او مواسات نمودم.
منابع؛
1) مقاتل الطالبيين، ترجمه نگارنده، ص89
2) - علل الشرايع، ج1، ص236
3) - در ميزان مهريه حضرت فاطمه عليها السلام اختلاف است. يکي از اقوال اين است که مهريه ايشان چهارصدوهشتاد درهم بوده است.