Print
Zoom In
Zoom Out

برای توسعه همکاریهای علمی و آموزشی

فقه تربیتی و کتابهایی که مدیر حوزه های علمیه در این خصوص نگاشته است

شناسه مطلب: 35012
زمان انتشار: شنبه 12 آبان 1403 ساعت 10:08

یکی از ایده‌های آیت الله علیرضا اعرافی، مدیر حوزه های علمیه که ریاست عالی ستاد همکاریهای حوزه و آموزش و پرورش را نیز برعهده دارد، فقه تربیتی است.

پایگاه اطلاع رسانی دبیر خانه ستاد همکاریها نظر به اهمیت موضوع و تناسب آن با همکاریهای علمی و پژوهشی وزرات آموزش و پرورش و حوزه های علمیه ،دورنمایی از ایده نوفقهی  مدیر حوزه های علمیه  در خصوص تعلیم و تربیت را منتشر می کند ، باشد که فعالان عرصه تعلیم و تربیت با نگاه ژرف به این موضوع طرحی نو دراندازند.

*قدمت تاسیس و تولید این عرصه فقهی

دغدغه تأسیس و تولید این عرصه فقهی جدید به سال‌های ۷۷-۷۸ برمی‌گردد، سلسله مباحثی توسط استاد، تحت عنوان فقه‌التربيه در قالب درس خارج فقه از سال ۱۳۷۷ آغاز شد و مخاطبان و شركت‌كنندگان آن، طلاب فاضل و ورزيده‌اي بوده‌اند كه غالباً در رشته علوم تربيتي دارای تحصيلات دانشگاهی و یا پژوهش‌های تربیتی بودند.

*راه اندازی گروه پژوهشی فقه التربیه

از سال ۱۳۸۳ گروهی از شاگردان ایشان باهدف، پرداختن به این ایده و سایر ایده‌های استاد اعرافی ، گروهی را تشکیل داده و درصدد تحقیق و پژوهش در این عرصه برآمدند و  با محور قرار دادن متن کلاس‌های فقه التربیه و نظارت و راهنمایی گام‌به‌گام آیت الله اعرافی ، مطالعاتی در این عرصه آغاز شد.  این گروه پژوهشی با حضور پژوهشگران حوزوی دارای تحصیلات تربیتی (در سطح ارشد و دکتری) با بهره‌گیری از نظارت مستقیم استاد اعرافی و نیز ارزیابی متخصصان تربیتی درصدد بسط و انتشار ایده فقه تربیتی است.

*فقه تربیتی چیست؟

تعلیم و تربیت از دیرباز در زندگی بشر مورد اهتمام و توجه بوده است و تراکم تجربه مربیان و تلاش‌های فکری فلاسفه و اندیشمندان، به غنای تجربه بشری افزوده است.

 با تدوین و رشد علوم تخصصی در حوزه تعلیم و تربیت و شکل‌گیری رشته‌های گوناگون علوم تربیتی، روند مطالعه و علمی شدن مطالعات تربیتی سرعت یافت.

ازنظر معرفت‌شناختی، شناخت‌های بشری می‌تواند از روش‌های عقلی، تجربی، نقلی و شهودی سرچشمه گیرد، آگاهی‌های تربیتی نیز این‌گونه است، مجموعه اطلاعات و معارف تربیتی، چه به‌صورت تک‌گزاره و خارج از دسته‌بندی گرایش‌های علوم تربیتی و چه در قالب رشته‌ها، یا محصول تأمل‌های عقلانی و فلسفی است که رشته‌هایی مانند فلسفه تعلیم و تربیت عهده‌دار این کار است یا محصول روش تجربی و آزمایشگاهی در توصیف و شناسایی وقایع و موقعیت‌های تربیتی است که رشته‌هایی چون روان‌شناسی تربیتی و غیره در این مسیر فعالیت می‌کنند.

از دیگر سوی  برخی از اطلاعات تربیتی، از راه نقل، به دست می‌آید و رشته‌هایی مانند تاریخ تعلیم و تربیت به آن ناظر است؛ اما درباره روش شهودی، به نظر می‌رسد که دستاوردهای روش عرفانی و شهودی در عرصه تعلیم و تربیت به میزان سایر روش‌ها نباشد.

ازنظر منابع معرفت نیز تعلیم و تربیت می‌تواند از منابعی مانند عقل، تجربه، شهود و وحی تغذیه شود. جایگاه وحی و دین در پشتیبانی نظری از فرایند تربیت اهمیت دارد.

همان‌گونه که مجموعه گرایش‌های علوم تربیتی و تلاش‌های متخصصان به توصیف و سپس تجویزاتی منتهی می‌شود؛ بهره‌گیری از توصیفات و تجویزات دین و به‌خصوص اسلام، در حوزه تعلیم و تربیت، به دلیل حجیت و جامعیت اسلام، ارزش بسز‌ایی دارد.

* سامان‌دهی نظام تربیتی اسلام از دغدغه‌های دیرین دلسوزان

طراحی تعلیم و تربیت اسلامی و سامان‌دهی نظام تربیتی اسلام، از دغدغه‌های دیرین دلسوزان و متخصصان متعهد در حوزه تعلیم و تربیت بوده و هست. برای دستیابی به چنین نظامی، همان‌گونه که گردآوری توصیف‌های اسلام درباره تعلیم و تربیت ضرورت دارد، گردآوری و استخراج تجویزهای اسلام نیز مهم به شمار می‌رود.

تجویزهای اسلام در دانش فقه تجلی می‌یابد و دانش فقه درصدد است تا برای همه رفتارهای اختیاری انسان‌های مکلف، «بایدها» و «نبایدهایی» تعیین کند و به‌این‌ترتیب، برنامه‌ای از تکالیف را ترسیم کند.

از دیدگاه فقه اسلامی، رفتارهای آموزشی و تربیتی نیز مانند همه رفتارهای اختیاری مکلفان، دارای حکمی شرعی است. فقه تربیتی باهدف تعیین احکام شرعی رفتارهای اختیاری مکلفان در عرصه تعلیم و تربیت، در تلاش است تا با استفاده از روش‌شناسی اجتهادی و استنباطی، به این هدف دست یابد و علاوه بر گردآوری گزاره‌های مرتبط با حوزه تربیت، در ابواب مختلف فقه موجود، با نگاهی تخصصی، مسائل و پرسش‌های نوین تربیتی را ازنظر شرعی بررسی کند.

*ساختار فقه تربیتی

ساختار فقه تربیتی همچون دیگر منابع فقهی، مسئله‌محور است و روش‌شناسی آن در هر مسئله این‌چنین است که پس از مباحث مقدماتی و مفهوم‌شناسی‫های لازم و شناخت دقیق زوایای موضوع (موضوع‌شناسی) در مرحله واپسین، نوبت به بررسی ادله موافقان و مخالفان و ادله عقلی و نقلی (موجود یا مفروض) می‌رسد و در پایان با جمع‌بندی حکمی از احکام خمسه برای موضوع مورد بحث بیان می‌شود.

*دورنمای مباحث فقه تربیتی

مسائل فقه تربیتی، در یک نگاه کلان به پنج باب تقسیم می‌شود.

۱. مبانی شامل؛ مبانی و پیش‌فرض‌ها 

۲.یادگیری و آموزش؛( تعلیم و تعلم)، محتوا، یادگیری و آموزش علم و دین، یادگیری و آموزش قرآن و حدیث، یادگیری و آموزش علوم و معارف عقلی،یادگیری و آموزش علوم و معارف شهودی،یادگیری و آموزش علوم تجربی، علوم غریبه و مهارت‌ها و مشاغل،فنون،

آداب مشترک معلمی و دانش‌آموزی ،آداب مختص دانش‌آموزی صلاحیت‌های (اخلاقی شخصیتی) معلمی،

احکام و اداب پژوهش، روش‌ها و فنون تدریس

۳. ساحت‌های تربیتی شامل؛اصول عمومی تعلیم و تربیت، روشهای عمومی تعلیم و تربیت،تربیت جسمانی ،تربیت عقلانی ،تربیت اعتقادی ،تربیت عبادی،تربیت اخلاقی،تربیت جنسی،تربیت اجتماعی، سیاسی،تربیت اقتصادی، فنی، هنری

۴.عوامل تربیتی شامل؛ وظایف خانواده ‌درتربیت(تربیت خانوادگی)،وظایف حکومت در تربیت،وظایف مراکز آموزشی در تربیت،وظایف عالمان و نخبگان دینی در تربیت،عموم مردم و نهادهای مردمی(تربیت مردمی)

۵. قواعد فقه تربیتی

کتاب‌های منتشرشده آیت الله اعرافی درگروه فقه تربیتی :

شایان توجه اینکه، کتاب‌های فقهی از یک منظر قابل تقسیم به کتاب‌های استدلالی، نیمه استدلالی و رساله‌های عملیه می‌باشند. فقه تربیتی در فاز اول خود با ساختاری تماماً استدلالی در حال پژوهش و انتشار است، البته در کنار این مجلدات، به تدریج، تک‌نگاره‌هایی نیز در قالب نیمه استدلالی و حتی رساله عملیه تربیتی منتشر می‌نماید.

۱.  فقه تربیتی ج۱

۲. فقه تربیتی ج۲.   

۳. فقه تربیتی مبانی و پیش‌فرض‌ها، علیرضا اعرافی،

۴. فقه تربیتی، یادگیری علم و دین،

۵.   بررسی فقهی فلسفه‌ورزی و فلسفه‌آموزی،

۶.   الفلسفه، بحث فقهی فی دراسه الفلسفه

۷. احکام تربیت فرزند.

۸. تربیت فرزند؛ با رویکرد فقهی

۹. ضمیر ناخودآگاه در قرآن

۱۰. کلیات تفسیر تربیتی؛

۱۱.  فقه تربیتی؛ یادگیری علوم و معارف عقلی؛ 

۱۲.  فقه تربیتی؛ یادگیری علوم و معارف شهودی؛

۱۳.  فقه تربیتی؛ تربیت عبادی،

 

 

به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی

گفت وکو با مولف کتاب «مبلغ کودک، تبلیغ با نمک»

گزارشی از فعالیت مبلغین موسسه الزهرای قم در لرستان

تحقق برنامه های همکاریها (7)

فیلم / نگاهی به طرح ملی تعالی پیوند مدرسه، مسجد و منزل "سه میم"

 فیلم/ تحقق برنامه های همکاریها (6)

 آشنایی با مدارس وابسته به حوزه علمیه

تحقق برنامه های همکاریها (5)

نشست طرح پیوند مسجد ،مدرسه و منزل در پاکدشت

تحقق برنامه های همکاریها (4)

برگزاری دوره آموزشی مهارتی« راه نشان تربیت » در شهرستانهای تهران

تحقق برنامه های همکاریها (3)

اجرای آزمایشی طرح "سه میم" دربرخی مدارس 12 استان

با حضور مسئولین شهر سلماس؛

اولین همایش مدارس مجری طرح تربیتی امین شهرستان سلماس برگزار شد

با حضور طلاب و دانشجویان

برگزاری دوره تخصصی تربیت مربی کودک و نوجوان در شهرستان های جنوب استان کرمان

حضور طلاب خارجی در مدارس شهرستان رفسنجان

نشست روش های ارتباط با نوجوان با حضور طلاب طرح امین برگزار شد

وزیر آموزش و پرورش

اغلب معضلات فرهنگی ناشی ازکم‌توجهی به حوزه تعلیم و تربیت است

تحقق برنامه های همکاریها (1)

نشست تخصصی جهاد تبیین امام جمعه مرند با دانش اموزان

با حضور نماینده ولی فقیه

گزارشی ازنمازجماعت و‌ کرسی آزاد اندیشی دانش آموزان خرم ابادی

تصاویر / نشست استانی شورای همکاریهای حوزه علمیه و آموزش و پرورش یزد