اصول حيات طيبه در كلام امام رضا (عليه السلام )

ستاد همکاریها/ آنچه در ذیل می خوانید برداشتی از چند حدیث  نورانی برای خوب زیستن و رسیدن به مراتبی از حیات طیبه در كلام امام رضا (عليه السلام ) است. 

منظور از حیات طیبه نوعی زندگی فردی یا اجتماعی می باشد که در آن جریان زندگی آرام و روان است و پاکی و آسودگی خاطر بر آن حاکم است و انجام کارها در آن از دردسرهای اضافی و مزاحمت های بی جا به دور است که قرآن کریم درسوره نحل ، آيه 97 می فرماید؛مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَىٰ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛هریک ازمومنین مرد یا زن که درست عمل کنداو را قطعا وحتما به زندگانی طیب نائل می آوریم وبطور یقین ایشان را به جزایی نیکوتر از آنچه عمل می کنند پاداش خواهیم داد.

*حیات طیبه چیست؟

کتابهای لغت و تفسیر کلمه طیب و طیبه را به زبان فارسی این گونه معنا کرده اند؛«خوب و نیکو بودن ، شیرین و دلپذیر، راضی و دلپذیر، گوارا، همراه با آرامش خاطرو... »

*اصول حيات طيبه در كلام امام رضا (عليه السلام )

حضرت امام رضا علیه السلام ،اصول به دست آوردن چنین زندگی سرشار از طراوت ، معنویت و بندگی را در سه محور، برخوردارى از سلامت عقل ،داشتن روح تعبد یعنی بندگى خداوند و داشتن اسوه و الگوى تمام عيارهدايت که همان قبول ولایت است دانسته اند

*برخوردارى از سلامت عقل

نا گفته پیداست ارزنده ترين نعمتى كه خداوند به انسان مرحمت فرمود، نعمت عقل است  که  اساس شخصيت و منشاء اصلى افتخارات آدمى شمرده مى شود وانسان  به وسيله آن راه را از بيراهه و صلاح را از فساد تشخيص مى دهد.

كسانى كه از اين سرمايه برخوردارند، حق هر نعمتى را به طور شايسته ادا نموده  و مى دانند كه نقش و موقعيت آنها در صحنه حيات چيست. 

از وجود مقدس امام رضا(عليه السلام ) سئوال شد  

عقل چيست ؟ حضرت فرمود: عقل آن است كه انسان غصه ها را فرو برد، با دشمنان بسازد، و با دوستان مدارا نمايد. / بحار الانوار، جلد 75، ص 394، امالى  صدوق،ص 233.

برای اینکه نقش عقل در رساندن آدمى به حيات طيبه را بدانیم بد نیست شاخصه های ده گانه عقل به کمال رسیده را از لسان عالم آل محمد حضرت ثامن الائمه بخوانیم و بشنویم.  

...قال الرضا علیه السلام لا يَتِمُّ عَقْلُ امْرِء مُسْلِم حَتّى تَكُونَ فيهِ عَشْرُ خِصال: أَلْخَيْرُ مِنْهُ مَأمُولٌ. وَ الشَّرُّ مِنْهُ مَأْمُونٌ. يَسْتَكْثِرُ   

قَليلَ الْخَيْرِ مِنْ غَيْرِهِ، وَ يَسْتَقِلُّ كَثيرَ الْخَيْرِ مِنْ نَفْسِهِ. لا يَسْأَمُ مِنْ طَلَبِ الْحَوائِجِ إِلَيْهِ، وَ لا يَمَلُّ مِنْ طَلَبِ الْعِلْمِ طُولَ دَهْرِهِ. أَلْفَقْرُ 

فِى اللّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الْغِنى. وَ الذُّلُّ فىِ اللّهِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنَ الْعِزِّ فى عَدُوِّهِ. وَ الْخُمُولُ أَشْهى إِلَيْهِ مِنَ الشُّهْرَةِ. 

ثُمَّ قالَ عليه السلام: أَلْعاشِرَةُ وَ مَا الْعاشِرَةُ؟ قيلَ لَهُ: ما هِىَ؟ قالَ عليه السلام: لا يَرى أَحَدًا إِلاّ قالَ: هُوَ خَيْرٌ مِنّى وَ أَتْقى»

حضرت فرمود:عقل هيچ مسلمانى به كمال نمى رسد مگر آنكه ده صفت در او يافت شود:

1ـ از او اميد خير باشد

2ـ مردم از بدى او در امان باشند

3 - خير ديگران در نظرش زياد جلوه كند.

4ـ خير بسيار خود را اندك شمارد

5 - اگر از وى هر حاجتى بخواهند، خسته نشود.

6 - در طول عمرش ، از طلب علم خسته و دلتنگ نشود.

7ـ فقر در راه خدا از ثروت در نزد او محبوبتر باشد.

8ـ خوارى درراه خدا از عزت به دست آوردن در نزد دشمنان خدا، نزد او گرامى تر باشد. 

9ـ گمنامى نزد او لذت بخش تر از شهرت باشد.

10سپس فرمود: دهمین و چيست دهمین؟! عرض کردند: چيست؟ فرمود: احدى را ننگرد جز اين كه بگويد او از من بهتر و پرهيزكارتراست. / تحف العقول ، باب هشتم ، ص 327، بحارالانوار، جلد 78، ص 336.

*داشتن روح تعبد و بندگى خداوند

یکی دیگرازاصولی که امام هشتم برای رسیدن به حیات طیبه توصیه فرموده اند؛ داشتن روح تعبد و بندگى است. عن الرضا (عليه السلام ) قال: إِنَّمَا امْتَحَنَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ النَّاسَ بِطَاعَتِهِ لِمَا عَقَلُوهُ وَ مَا لَمْ یَعْقِلُوهُ إِیجَاباً لِلْحُجَّهًِْ وَ قَطْعاً لِلشُّبْهَهًِْ وَ اتَّقُوا اللهَ وَ قُولُوا قَوْلًا سَدِیداً یُصْلِحْ لَکُمْ أَعْمالَکُمْ وَ یُدْخِلْکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ لَا یَفُوتَنَّکُمْ خَیْرُ الدُّنْیَا فَإِنَّ الْآخِرَهًَْ لَا تُلْحَقُ وَ لَا تُنَالُ إِلَّا بِالدُّنْیَا.

امام رضا (عليه السلام ) فرمود:همانا خداوند مردم را به اطاعت و فرمانبردارى خود آزمايش مى كند، خواه آزمايش براى آنان قابل تعقل باشد، خواه نباشد و هدف آزمايش ‍ اين است كه حجت خداوند بر مردم الزام آور باشد و جاى شبهه در اطاعت و عدم اطاعت او باقى نماند. زیرا سرآمد تمام شرايط اطاعت و فرمانبردارى از خداوند اين است كه ما تسليم بدون قيد و شرط خدا باشيم ، چه در امورى كه عقل ، آنها را درك مى كند و چه امورى كه عقل ما به عمق آنها راه ندارد و حقيقت آنرا درك نمى نمايد. 

* اسوه و الگوى تمام عيار هدايت 

هر مسلمان براى رسيدن به حيات طيبه ، نيازمند الگو و رهبر است در زمان رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم ) الگو و پيشواى مسلمانان ، خود حضرت بود و پس از ايشان اهل بيت علیهم السلام ، و پس از اهل بيت و در عصر غیبت به مرجع و رهبر دينى آگاه و شجاع رسيده است .

عن محمد بن الفضيل، عن الرضا (عليه السلام) قال: قلت: (قل بفضل الله وبرحمته فبذلك فليفرحوا هو خير مما يجمعون) قال: بولاية محمد وآل محمد (عليهم السلام) هو خير مما يجمع هؤلاء من دنياهم. / سوره يونس ، آيه 57/ تفسير نورالثقلين ، جلد 2، ص 307.

محمد بن فضيل گويد: از امام رضا (عليه السلام ) معناى آيه فوق را پرسيدم ،بگو اى پيامبر! اين مردم به فضل پروردگار و به رحمت بى پايان او بايد خشنود بشوند كه از آنچه گردآورى كرده اند، بهتر است، حضرت فرمود: به ولايت محمد و آل محمد (بايد شادمان باشند) كه از دنيايى كه آنها جمع مى كنند بهتر است.

در اين روايت امام هشتم (عليه السلام )، فضل الهى را وجود پيامبراعظم  و نعمت نبوت ورحمت پروردگار را جانشينان بزرگوار آن حضرت و نعمت ولايت معرفى فرموده است، داشتن اين دو سرمايه (نبوت و ولايت ) فوق همه سرمايه هاست زيرا هيچ سرمايه اى با اين دو قابل مقايسه نيست و کسانی که راه خدا پیامبر و اهلبیت عصمت و طهارت را انتخاب کردند به مراتبی  ازحیات طیبه رسیدند که نام آنان هرگز از تاریخ بشریت محو نخواهد شد.