امام صادق(ع) به شيخ الائمه نيز معروف است زيرا عمر ايشان از تمامي ائمه اطهار(ع) طولاني تر است آن حضرت نمونه بارز و مظهر صفات پسنديده و اخلاق حميده بود، در ميان دانشمندان و سيره نويسان منصف اسلامى،احدى نيست كه در فضل و تقوى و علم و دانش و فضيلت او انكار، يا ترديدى داشته باشد. سير زندگى آن امام همام درس اسلام شناسى و عمل و كردار او درس توحيد و خداشناسى بود بر هيچ معروف و خيرى دستور نمى داد جز آنكه خود پيشرو و پيش قدم انجام آن بود .
اگر گوينده ؛ كونوا دعاة الناس به غير السنتكم بود "مردم را فقط با زبان به خير و نيكى دعوت نكنيد "خود پيشرو و پيشتاز از همه به آن متعهد و عامل بود .
در اعمال و كردار خويش نشانگر سيماى انبياء و صالحين نيكوكار بود ، يكى از شاگردان امام مى گويد ؛ روز گرمى از فصل تابستان امام صادق (عليه السلام) را ديدم كه در يكى از راه‌هاى مدينه به سوى مزرعه ى خود مى رود ، عرض كردم فدايت شوم با تقربى كه شما با پيامبر داريد چگونه در اين هواى گرم خود را به زحمت وتعب انداخته ايد ؟!
فرمودند ؛ براى كسب روزى حلال بيرون آمده ام كه از تو و امثال تو بى نياز گردم / ثقة الاسلام كلينى ، كافى ج 5 ، ص 266 .
*عرق ریزی امام معصوم برای روزی حلال
يكى ديگر از علاقه مندان او بنام ابو عمرو شيبانى مى گويد؛ امام صادق (عليه السلام) را ديديم كه لباس خشن برتن كرده و بيل در دست ، مشغول فعاليت و كار در مزرعه بود و عرق از صورت او مى ريخت ، گفتم فدايت شوم بيل را به من بده تا من به جاى شما كار كنم فرمودند؛ دوست دارم براى معيشت گرماى آفتاب را تحمل كنم / ثقة الاسلام كلينى ، كافى ج 5 ، ص 266
ويژگيهاى روحى او داراى اخلاص و صدق سرشار از صفا ، بلكه سرچشمه و منبع خلوص و صفا بود وهمگان را بهره ور مى ساخت . . .
*امام صادق از نگاه فقیه اهل سنت مدینه
معرفى و توصيف او را به يكى از شاگردانش وامى گذاريم، مالك بن أنس كه خود يكى از پيشوايان فقهى اهل سنت است درباره امام لب به توصيف مى گشايد و مى گويد؛من در مدينه با جعفر بن محمد رفت وآمدداشتم هميشه تبسم برچهره داشت، هنگامى كه نام پيامبراسلام پيش می آمد از كثرت علاقه و احترام رنگش دگرگون مى گشت،مدتها با امام صادق علیه السلام رفت و آمد داشتم او را جز در يكى از سه حالت مشاهده نكردم؛ يا در حالت نمازبود يا روزه دار بود ، يا به قرآئت قرآن مجيد اشتغال داشت .
وقتى سخن از رسول خدا (عليه السلام) مى گفت ؛با حالت طهارت و وضوء بود،هرگز در مسائل بى فائده ،سخن نمى راند،از عبادتگران زاهد بود كه در دل خوف و خشيت الهى را دارند .
این عالم اهل سنت مى افزايد؛جعفربن محمد با داشتن ورع و تقوى و خود نگهدارى از حرام ،هرگز محروم از طيبات و حلال‌هاى الهى نبود سعى و كوشش داشت كه خود را از حلال مستغنى سازد از اينرو لباس تميز و تازه مى پوشيد ،در راه خداوند از سرزنش ملامت كنندگان هراسى نداشت و در زندگى خصوصى و عمومى وى ، جز خدا كسى دخالت و تأثيرگذار نبود .
در برابر مصائب و شدائد صبور و پر استقامت بود ، هرگز لب به شكوه و ناله نمى گشود . روزى فرزند كوچكش در برابر چشمان نظاره گر او از دنيا رفت متأثر گرديد در همان حال نعمت الهى را به ياد آورد او را به طرف بانوان برد و تأكيد فراوان نمود هرگز ناله سر ندهند
*امام صادق از نگاه فرزند معصومش
امام كاظم عليه السلام در توصیف پدرشان می فرمایند؛كانَ يُعرَفُ مَوضِعُ سُجُودِ أبي عَبدِاللَّهِ بِطيبِ رِيحِهِ
سجده گاه امام صادق عليه السلام از بوي خوش آن شناخته ميشد/ الكافي ، ج ۶ ، ص ۵۱۱ .
*در محضر صادق آل رسول
*تعریف غیبت
الغِيبَةُ أن تَقولَ في أخيكَ ما سَتَرهُ اللَّهُ عَلَيهِ
غيبت آن است كه درباره برادرت چيزي بگويي كه خداوند آن را پنهان كرده است/ميزان الحكمه ، ح ۱۵۵۱۰ .
*شرط انجام کارنیک
لايَتِمُّ المَعروفُ إلاّ بِثَلاثٍ : تَعجيلِهِ و تَصغيرِهِ و تَستيرِهِ
كار نيك تمام نميشود مگر به سه چيز؛شتاب در انجام دادن ، كوچك شمردن و پنهان داشتن آن/خصائص الائمه ، ص ۱۰۰ .
*بهترین آسایش
أروَحُ الرُّوحِ اليَأسُ عَنِ النّاسِ
خوشترين آسايش ، نوميدي از مردم است/مشكاة الأنوار ، ص ۳۲۴ .
*کاربرد صله رحم
صِلَةُ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ الحِسابَ يَومَ القيامَةِ
صله رحم حساب را در روز قيامت آسان ميكند/بحار الأنوار ، ج ۷۸ ، ص ۲۱۰ .
*فرجام اعتماد به خدا
مَن يَثِقَ بِاللَّهِ يَكفِهِ ما أهَمَّهُ مِن أمرِ دُنياهُ و آخِرَتِهِ
هر كه به خدا اعتماد كند، خداوند كارهای دنيا و آخرتش را ، كه او را بي قرار كردهاند، كفايت ميكند/تحف العقول ، ص ۳۰۴ .
*امید به رستگاری
إعمَلِ اليَومَ فِي الدُّنيا بِما تَرجُو بِهِ الفَوزَ فِي الآخِرَةِ
امروز در دنيا كاري كن كه به وسيله آن اميد رستگاري در آخرت داري/تحف العقول ، ص ۳۰۶ .
*گناهکار را سرزنش نکنید
مَن عَيَّرَ مُؤمِناً بِذَنبٍ لَم يَمُت حَتّي يَرتَكِبَهُ
هر كس مؤمني را بر انجام دادن گناهي سرزنش كند ، نميميرد تا آنكه خود آن گناه را مرتكب شود/الكافي ، ج ۲ ، ص ۳۵۶ .
*امام صادق ضامن چه کسانی است؟
ضَمِنتُ لِمَنِ اقتَصَدَ أن لايَفتَقِرَ
من ضمانت ميكنم كه هر كه ميانه روي پيشه كند ، فقير نشود/ الخصال ، ص ۹ .
*مردم را اینگونه بشناسید
إعرِفُوا مَنازِلَ النّاسِ عَلي قَدرِ رِوايَتِهِم عَنّا
منزلت مردم را به اندازه نقل حديثشان از ما بشناسيد/ الكافي ، ج ۱ ، ص ۵۰ .
*توصیه ای به فرزندان
بَرُّوا آبائكُم يَبَرَّكُم أبنائُكُم
به پدرانتان نيكي كنيد تا فرزندانتان به شما نيكي كنند/تحف العقول ، ص ۳۵۹ .