به گزارش پایگاه اطلاع رسانی ستاد همکاریها، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید نیکزاد، دبیر ستاد همکاری‌های حوزه علمیه و آموزش و پرورش در گفت‌وگو با ایکنا، درباره ضرورت بهره‌مندی از سیره تربیتی اهل بیت(ع) برای فرزندان، بیان کرد: تربیت، اساسی‌ترین، ضروری‌ترین و ابتدایی‌ترین نیاز بشر است، در تمامی ادیان، جوامع و ملل روی این مسئله تأکید می‌کنند که فرزندانشان براساس فرهنگ و سنن پرورش یابند و سنت‌های گذشته خود را به آنها منتقل کنند در آغاز، هر کس تلاش می‌کند فرزندش به‌خوبی تربیت شود، اما به فرموده قرآن مجید «هر کسی یا حزبی به نحوی به گروه و عقاید و فرهنگ خود، دلبسته است»، بنابراین راه نجات جامعه بشری نه تنها کشور ما و یا حتی مسلمین، بلکه نوع بشر، اگر بخواهد خلف خداوند متعال بر زمین باشد، باید سبک و سیره تربیتی اهل بیت(ع) و در رأس آن پیامبر رحمت را در سبد تربیتی خانواده خود قرار دهد، زیرا اهل بیت(ع) مربی پرورش‌یافته و درس‌خوانده مکتب الهی به‌وسیله پیامبر اعظم(ص) هستند.
وی افزود: بر این اساس در روایات می‌خوانیم حتی ملائکه تسبیح و تهلیل خداوند را از اهل بیت(ع) آموختند، آنجا که حضرات معصومین به نقل از پیامبر اسلام(ص) می‌فرمایند: «فَسَبَّحْنَا لِتَعْلَمَ الْمَلَائِكَةُ أَنَّا خَلْقٌ مَخْلُوقُونَ وَ أَنَّهُ مُنَزَّهٌ عَنْ صِفَاتِنَا فَسَبَّحَتِ الْمَلَائِكَةُ بِتَسْبِیحِنَا؛ و ما براى این كه فرشتگان بدانند مخلوق حضرت حق هستیم و خدا از صفات ما مخلوقات مبرا است، حضرتش را تسبیح و تنزیه نمودیم، فرشتگان كه چنین دیدند آنها نیز با تسبیح ما به تسبیح حق پرداخته و حضرتش را از صفات ما منزه نمودند.» (بحارالأنوار/ ج ۵۴/ ص ۵۸)
نیکزاد ادامه داد: بنابراین سبک تربیتی که منشأ آن وحی الهی است می‌تواند نسلی پاک و خودساخته را به ما تحویل دهد که نمونه‌های آن حتی در دوران خودمان، یعنی انقلاب اسلامی فراوانند و می‌توان به امثال شهید فهمیده‌ها و حججی‌ها که تاریخ‌ساز شدند، اشاره کرد.
وی گفت: امام علی(ع) به فرزندش امام حسن(ع) می‌فرماید: «وَإنَّما قَلبُ الْحَدَثِ کالاَرْضِ الخالِیةِ ما اَلْقی فیها مِنْ شَییءِ قَبَلَتْهُ؛ پسرم، قلب کودک مانند زمین خالی است، هر تخمی که در آن افشانده شود، همان رشد می‌کند.»، در جایی دیگر امام صادق(ع) می‌فرماید: «دَعْ إبْنَک یلْعَبُ سَبْعَ سَنینَ؛ بگذار فرزندت تا هفت سالگی بازی کند.»
نیکزاد تصریح کرد: متأسفانه آن‌هایی که خارج و بیرون از اسلام هستند در طول فعالیت‌های بی‌وقفه نتوانستند با فرهنگ‌های خودساخته به یاری فرزندانشان بشتابند، لذا آنها را به بیراهه کشاندند و قدرت مهار و کنترل عصیان‌های روزافزون آنها را از دست داده‌اند، اما اسلام ۱۴ قرن است با فرهنگ غنی و آسمانی خود، به‌خاطر ارائه راه درست تربیت، فرزندانش را حفظ کرده است و پیروانش در خلق و خوی بشری، نمونه و در جهان سرافراز هستند.
توصیه دین به رفتار کودکانه در پرورش کودک
وی اظهار کرد: طبیعت کودک مانند سایر موجودات که شروع به رشد می‌کنند، نیاز به نوازش دارد. تحرک و جنب و جوش، اگر در طبیعت نباشد، امکان رشد وجود ندارد. لذا، بازی با کودک، احتیاج طبیعی اوست. تحرک، خنده و بازی موجب رشد و بالندگی او می‌شود و از نظر روحی و روانی تأثیر فوق‌العاده‌ای دارد و از ناحیه دین اسلام به این امر توجه و عنایت خاصی شده است. لذا، پیامبر اسلام(ص) فرمود: «مَنْ کانَ لَهُ وَلَدٌ صَبّا؛ کسی که کودک دارد باید در پرورش وی، کودکانه رفتار کند.»
نیکزاد تصریح کرد: سیره و روش پیامبر اسلام(ص) برای پیروانش درس بزرگی است؛ ایشان امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را به دوش می‌گرفت و با آنها بازی می‌کرد، این کار لازمه دوران حیات کودکی با فرزند است، بازی والدین با کودک به نحو مشروع و بدون افراط و تفریط باید در برنامه زندگی روزانه قرار داده شود، البته در شرایط امروز خریدن اسباب‌بازی مناسب و در خور شأن اقتصادی پدر و مادر نیز لازم است.
وی درباره اصول تربیتی حضرت زهرا(س) گفت: مربی حضرت فاطمه زهرا(س) در تربيت فرزندانش پیامبر اسلام بود. شما تصور کنید در زير اين آسمان تنها فاطمه(س) بود كه توانست فرزندانى چون حسنین که یکی قهرمان بزرگ صلح و دیگری قهرمان بزرگ جهاد و شهادت و زينب(س) قهرمان بزرگ صبر و استقامت را بپرورد، براین اساس سبک تربیت فاطمی برای تربیت خانوده شیعی در واقع سبک پیامبر اعظم(ص) است. برای مثال آموختن محبت به فرزند از همان طفولیت معنا پیدا می‌کند؛ روزى رسول خدا(ص) از در خانه فاطمه عبور كرد، صداى گريه حسين(ع) را شنيد. فاطمه را صدا زد و فرمود: «مگر نمى‌دانى گريه حسين مرا اذيت مى‌كند.»
نیکزاد افزود: در جای دیگری نقل است روزى حضرت رسول(ص) در حالی که حسن(ع) و حسین(ع) را بر دوش مبارک سوار کرده بود، گاهى حسن را مى‌بوسيد و گاهى حسين را. مردى عرض كرد: يا رسولاللَّه اين دو كودک را دوست دارى؟ فرمود: آرى هر كس حسن و حسين را دوست بدارد با من دوستى نموده و هر كس با آنان دشمنى كند با من دشمنى كرده است.»
وی بیان کرد: پيغمبر(ص) گاهى به حضرت فاطمه(س) مى‌فرمودند که حسن و حسين را بياور و وقتى آنان را خدمت آن حضرت مى‌برد، آنها را به سينه مى‌چسبانيد و مانند گل مى‌بوييد. این‌ها درس عملی محبت است و ما باید به آن پایبند باشیم تا فرزندانمان با محبت بار بیایند.
نیکزاد تصریح کرد: پيغمبر اكرم(ص) در پرورش شخصيت اولاد حضرت زهرا(س) برنامه داشت و حضرت زهرا(س) و امام على(ع) نيز از همين برنامه متابعت مى‌كردند، هرگز نشد كه كودكان را تحقير و شخصيت آنها را در حضور ديگران كوچک کنند. لذا، طبعا بزرگ و آقا تربيت شدند. روايت شده، شخصى مرتكب گناهى شد كه مستوجب كيفر بود، لذا خود را از رسول خدا(ص) پنهان می‌کرد تا اینکه كه حسن و حسين را در بين راه ملاقات کرد، آنان را بر دوش گرفت خدمت رسول خدا مشرف شد عرض كرد: يا رسولاللَّه حسن و حسين را شفيع قرار دادم، پيغمبر اكرم(ص) خنديد و فرمود: تو را بخشيدم. سپس به حسن و حسين فرمود: شفاعت شما را قبول كردم. براى همين عظمت و بزرگى نفس بود كه حسين بن على(ع) با سپاه مختصرى كه داشت در مقابل سپاه فراوان و سنگدل يزيد پايدارى كرد و تن به ذلت و خوارى نداد.
عدالت‌پروری در تربیت چند فرزند
وی با اشاره به اینکه براساس سیره تربیتی حضرت زهرا(س)، عدالت‌پروری در تربیت یکی از راهکارهای حل تعارضات بین فرزندان یک خانواده است، گفت: پدر يا مادر نبايد در ميان فرزندانشان، بدون جهت فرق بگذارند و از اين طريق حسادت و كينه‌توزى را در ميان آنان ايجاد کنند؛ رسول خدا می‌فرمايند: «در ميان فرزندان خود به عدالت رفتار كنيد، همان‌گونه كه دوست داريد ديگران در مورد شما به عدالت و محبت رفتار كنند.»
نیکزاد بیان کرد: حضرت فاطمه(س) در پرورش فرزندان خود با عواطف محبت‌آميز مادرى آنان را به اين صفت انسانى و اسلامى تشويق مى‌كرد؛ در روایت آمده است: «روزى امام حسن با امام حسين در كنار يكديگر مشغول نوشتن خط بودند و هر يک به ديگرى مى‌گفت: خط من بهتر از خط تو است و سرانجام داورى را به مادرشان موكول كردند ولى آن حضرت براى اينكه دل هيچكدام را نشكند از داورى خوددارى كرد و موضوع را به اميرالمؤمنين(ع) موكول کرد. اميرالمؤمنين اين قضيه را به پيامبر خدا و آن حضرت نيز به جبرئيل و به ترتيب، كار داورى به اسرافيل و خداى عالميان كشيده شد. جبرئيل از جانب خدا ابلاغ كرد، حضرت فاطمه(س) بايد بين آن دو داورى كند.»
وی ادامه داد: در ادامه روایت آمده است: «حضرت مادر فرمود: فرزندان عزيزم، من دانه‌هاى اين گردنبند را در ميان شما به زمين مى‌ريزم، هركس بيشتر آنها را بردارد خط او بهتر است، بلافاصله گردنبند را از گردنش باز كرد و دانه‌هاى آن را به زمين ريخت و جبرئيل به امر الهى اين منظره زيبا را تماشا مى‌كرد چون هر كدام به‌طور مساوى دانه‌ها را برداشتند، جبرئيل به امر خدا آن يک دانه باقيمانده را دو قسمت كرد و هر كدام یک نصفه را برداشت و دل هيچكدام شكسته نشد.»، این نمونه‌ای از صدها جريان عدالت‌محوری فاطمه(س) با فرزندانش است، حضرت طورى عمل كرد، فرزندانش نسبت به همديگر مهربان و دلسوز باشند.
شیوه عملی الگوها، بهترین روش تربیت دینی فرزندان
دبیر ستاد همکاری‌های حوزه علمیه و آموزش و پرورش، بهترين روش تربيت دینی فرزندان را شيوه عملى الگوها دانست و افزود: حضرت زهرا(س) از راه عبوديت و بندگى الهى آن هم در برابر ديدگان فرزندانش، توانست آنان را به كمال مطلوب برساند. حضرت فاطمه(س) آن‌چنان در عبادت پيش رفت كه پاهايش متورم شد، فرزندش امام حسن مجتبى(ع) مى‌فرمايد: «رَأَيْتُ أُمِّي فَاطِمَةَ (ع) قَامَتْ فِي مِحْرَابِهَا لَيْلَةَ جُمُعَتِهَا فَلَمْ تَزَلْ رَاكِعَةً سَاجِدَةً حَتَّى اتَّضَحَ عَمُودُ الصُّبْحِ؛ مادرم فاطمه(س) را در شب جمعه در محراب عبادت ديدم كه به عبادت و نماز مشغول است او پيوسته به ركوع و سجود مشغول بود كه شب به پايان رسيد.»
وی ادامه داد: به همين جهت دختران فاطمه(س) نیز جاى خالى مادر را پر كردند و نماز شب را ترک نکردند حتى به نقل از امام سجاد(ع) در آن ايامى كه مصائب دردناک كربلا و عاشوراى حسينى رخ داد، باز هم هرچند به صورت نشسته اما نافله شب را تعطيل نکردند و راه مادر را پيش گرفتند، امام حسن(ع) و امام حسين(ع) نیز شيوه بندگى و عبادت مادر را الگوى خود قرار دادند و نقل است در شبانه روز معمولا هزار ركعت نماز مى‌خواندند.
گفت‌وگو از محدثه نعیمی‌فرد