پایگاه اطلاع رسانی ستاد همکاریهای حوزه علمیه آموزش وپرورش به مناسبت سالروز رحلت جانگداز رسول مهربانی ها بخشی ازسیره تعلیم و تربیتی رسول مهربانی ها را منتشر می کند.
*مصداق كامل تجلى هنرو ادب
آن گونه که سیره نویسان نوشته اند؛رسول الله (صلى الله عليه وآله)،نمونه كامل تجلى هنرو ادب است; سخنش عميق، بامحتوا، زيبا، سنجيده و مختصر بود، اضافه گويى و كاستى در سخن ايشان يافت نمى شد. آداب سخن را كاملا رعايت مى كرد، شمرده و آرام سخن مى گفت و در گفتارش صراحت لهجه داشت.
در سخن گفتن سطح درك و فهم مخاطب را همواره در نظر داشت. او فصيح ترين سخن را داشت و لحن سخن او جالب، جذاب و شيرين بود. با صداى كوتاه سخن مى گفت و كسى را با سخن نمى رنجاند. نعمت را هر چند ناچيز، گرامى مى داشت و از آن بدگويى نمى كرد.
*هدیه آموزگارخوبیها
رسول اعظم اسلام به عنوان آموزگار بشریت مى فرمايد:مسلمان به برادرش، بهتر از كلمه اى حكمت آميز كه بر هدايت او بيفزايد يا او را از سقوط بازدارد، هديه نمى دهد.(1)
*سیره آموزش معلم بشریت
كسانى كه از دانش بهره مندند، حق ندارند به بهانه هاى واهى با درخواست كردن مبلغ هاى بسيار، انتظار دانش پژوهان را بى پاسخ بگذارند و به تقاضاى آنان پاسخ منفى بدهند. علما، استادان و معلمان وظيفه دارند تشنگان دانش را از دانش خويش بهره مند سازند. بى ترديد، كسانى كه توانايى انجام آموزش را دارند، ولى از زير بار آن شانه خالى مى كنند، نزد خداوند مسئولند.
خداوند با اعطاى نعمت دانش و برداشتن موانع گوناگون از پيش پايشان، از آنان انتظار دارد كه در برابر اين نعمت بزرگ، ديگران را از دانش خود سيراب سازند. بى تفاوتى و بى توجهى آموزگاران در برابر دانش جويان،بازخواست شديد خداوند را همراه خواهد داشت.
پيامبر اعظم (صلى الله عليه وآله) در اين باره مى فرمايد:اِنّ اللهَ تَعالى يَسْأَلُ الْعَبْدَ عَنْ فَضْلِ عِلْمِهِ كَما يَسْأَلُهُ عَنْ فَضْلِ مالِهِ.(2)
خداوند از انسان درباره زيادى علمش بازخواست مى كند، همان گونه كه درباره زيادى مالش بازخواست مى كند.
*خشونت در آموزش ممنوع
تعليم و تربيت در اسلام، جايگاه ويژه اى دارد و آموزگار و دانش آموز، هر دو مورد احترام هستند، هرچند ارزش استاد و آموزگار به مراتب بيشتر است.
آموزگار وظيفه دارد با شاگردان خود مهربان باشد، تا انگيزه و رغبت آنان به تحصيل دانش افزايش يابد. صبر و حوصله و آگاهى آموزگار از فنون تعليم و تربيت، بسيار سازنده و كارگشا خواهد بود. برعكس، هرگونه خشونت و فشارهاى بى امان روحى، مى تواند نوآموز را دل سرد و ناتوان كند و او را به فرار از تحصيل وادارد.
افراد بسيارى بوده اند كه به دليل برخوردهاى ناسنجيده و رفتارهاى خشونت آميز آموزگار، از درس و تحصيل بازمانده و به افرادى كم ثمر تبديل شده اند. بر اين اساس، پيامبر گرامى اسلام به آموزگاران توصيه مى فرمايد:عَلِّمُوا وَ لاتُعْنِفُوا فَاِنَّ الْمُعَلِّمَ خَيْرٌ مِنَ الْمُعْنِفِ.(3)
آموزش دهيد و خشونت نكنيد;زيرا آموزگار بهتر از خشونت گراست.
*احترام به آموزگار
آموزگار، مقدس ترين واژه اى است كه شنيدن آن، مهر، محبت و دانايى را در ذهن انسان تداعى مى كند. آموزگار با پيام خود، دل هاى مرده را حيات مى بخشد و آنان را از تاريكستان نادانى به سرزمين آباد و نورانى دانش رهنمون مى سازد. به راستى، آموزگاران، ادامه دهندگان راه پيامبرانند كه روزنه هاى دانش را به سوى دانش پژوهان مى گشايند. خود مانند شمع مى سوزند تا در پرتو روشنايى آنان، ديگران راه هدايت را بپيمايند. اگر امروز، پرده هاى جهل و تاريكى دريده شده و انسان به پيشرفت هاى جديد دست يافته است، در سايه زحمت هاى طاقت فرساى آموزگاران است. پيامبر اسلام كه خود، آموزگار انسان هاست، مى فرمايد:وَقِّرُوا مَنْ تُعَلِّمُونَ مِنْهُ العِلْمَ وَ وَقِّرُوا مَنْ تُعَلِّمُونَهُ الْعِلْمَ.(4) به كسانى كه از آنان دانش مى آموزيد و نيز به كسى كه به او دانش مى آموزيد، احترام بگذاريد.
*آموزش به شیوه رفتاری
حضرت رسول(ص) در آموزش و تربیت دینی به گفتار تنها بسنده نمی کرد بلکه او قبل از هر سخن تربیتی خود اسوه عملی آن بود. آنچه به آموزش های دینی ویژگی خاص می دهد، اهمیت عمل و رفتار است که شخص معلم باید بدان پایبند باشد تا در هدف خود موفق شود. از نمونه های سیره عملی حضرت رسول(ص) در راستای شرکت در ساخت اولین مسجد امت اسلام است که دوش به دوش اصحاب حضرت (ص) کار می کرد و وقتی اصحاب گفتند اجازه دهید ما خودمان کار کنیم و شما استراحت نمایید پیامبر نپذیرفت.[4]
این رفتار، مهمترین اثر آموزشی و تربیتی را به همراه داشت که تمام افراد باید در امور جمعی سهیم باشند و هریک در اهداف جمعی تعیین شده سهمی مثبت داشته باشند.
*استفاده از شیوه عینی و تجربی در امر آموزش
یکی از شیوه های جذاب آموزشی و تربیتی پیامبر اسلام(ص) توجه به امور عینی در امر آموزش بود یعنی: حضرت تنها به گفتارهای صرفاً نظری و عقلانی در حوزه های مختلف بسنده نمی کرد. بلکه در آموزش از امور ملموس و محسوس که قابل احساس برای مخاطبان است استفاده می کرد زیرا برای انسان درک امور محسوس به مراتب از درک امور معقول و نظری آسانتر است و پیامبر(ص) از امور محسوس و قابل تجربه و طبیعی انسانها را به امور غیر محسوس و ماوراء طبیعی هدایت می نمود.
حضرت(ص) برای نشان دادن علاقة بسیار خویش به نماز از تشبیه معقول به محسوس استفاده فرمود و خطاب به ابوذر فرمود: «ای اباذر، خداوند نور چشم مرا در نماز قرار داد و میل به آن را در من به مانند میل گرسنه به غذا و میل تشنه به آب قرارداد. با این تفاوت که گرسنه هرگاه غذا میل کند سیر می شود و تشنه هرگاه آب بیاشامد سیراب می شود، ولی من از نماز ـ هرگز ـ سیر نمی شوم.»(5)
سالروز رحلتش را به قطب عالم امکان حضرت بقیه الله الاعظم حجت بن الحسن العسکری عج و عموم مسلمین جهان تسلیت عرض نموده از محضر منورش عاجزانه تمنا داریم برای نجات امت اسلام از تفرقه وشیطنیت ایادی استکبار دعا بفرمایند.
منابع؛
1- ورام بن ابى فراس اشترى، مجموعه ورام، تهران، چاپ خانه حيدرى، ج 2، ص 212.
2نهج الفصاحة ش 761.
3نهج الفصاحة، ش 1958.
4 همان، ش 3184.
5ابن شهر آشوب، مناقب آل ابی طالب، ج1، ص185.
6سنن النبی، ص324.