انفجار اطلاعات و فناوری ارتباطات در جهان، هرچند سبب رشد و توسعه دانش گردیده است، اما نمی توان نقش و جایگاه کتاب را که یکی از ارکان اصلی تعامل فرهنگ و اندیشه های انسانی و علل تعیین کننده انتقال معرفت در جامعه انسانی است، فراموش کرد.
جایگاه کتاب در ایران اسلامی
درکشور ما ، کتاب از شاخص های مهم توسعه فرهنگی به شمار می رود؛ اما برای رفع دغدغه های مقام معظم رهبری، حضرت آیت الله خامنه ای، برای رشد و شکوفایی علمی، فکری، تولید دانش و استقلال در علوم و معارف، تلاش بیشتری لازم است.
سند تحول بنیادین نوید بخش نظام آموزشی اخلاق مدار
در سال های اخیر، حرکت ها و جهت گیری های امیدبخشی در در سطح کلان برای کارآمد کردن نظام تعلیم و تربیت صورت گرفته است؛که می توان به تدوین سند بنیادین تحول آموزش و پرورش که ره آورد آن ریل گذاری تعلیم و تربیت بر اساس ایجاد آموزش وپرورش منتسب به دین و آموزه های اخلاقی است اشاره کرد .
اما هنوز موانع و مشکلاتی بر سر راه این توسعه و رونق علمی و آموزشی وجود دارد که امید واریم با رفع موانع ،شاهد تحقق آرمانهای انقلاب اسلامی و رهبر کبیر انقلاب حضرت امام خمینی ره، تحت هدایت های داهیانه مقام معظم رهبری در امر تعلیم و تربیت باشیم .
کوتاه سخن آنکه در آموزش و پرورش هنوزامر پژوهش و تحقیقات به صورت کامل در متن دروس نیست و تدوین برنامه های آموزشی و درسی با روش های قدیمی تهیه و ارائه می شود.
پیامدهای کنکور محوری
مثلا تأثیر کنکور بر فعالیت های فرهنگی و تعلیمی کشور موجب گردیده است که برنامه های درسی در مقطع متوسطه اعم از نظری، فنی و حرفه ای، کارآمدی خود را از دست بدهد و شیوه های یاددهی، یادگیری و ارزش یابی مدارس، متأثر از شرایط روانی و اجتماعی کنکور باشد.
این روند باعث شده تا زمینه های پرورشی و نگرشی دانش آموزان و ترویج مکارم و فضایل در بین آنان،کم رنگ و بی رمق بماند.
لزوم بازنگری در تالیف کتابهای درسی
سیاستگزاری در تألیف کتاب های درسی نیازمند با زنگری اساسی است، زیرا نیازمند ،حضور متخصصان زبده، خبره و دلسوز، برای تألیف کتاب های آموزشی و پرورشی مفید، آموزنده و ارزش مند هستیم ، این امر با کم کردن پیچ و خم های اداری ونزدیک شدن به استانداردها و ضوابط مشخص بر اساس سند تحول بنیادین قابل تحقق است .
معضل کتابهای کمک آموزشی
از معضلات نظام تعلیم و تربیت امروز، کتاب های کمک آموزشی است که وضعیت بسیار نگران کننده ای را شاهد هستیم ، زیرا زبان، موقعیت سنی، میزان درک و فهم دانش آموزان و دانشجویان، معیارها و ارزش های متعالی در جزوه ها و کتاب های کمک آموزشی کمتر مورد توجه قرار می گیرد و غالباً اهداف تجاری، فصلی و مصرفی در تدوین آنها لحاظ می گردد.
کتاب آموزشی مطلوب باید فکر محورباشد و دانش آموز را به تفکر و پژوهش ،دعوت نماید و خروجی آن را در زندگی فردی و اجتماعی خود به کار بندد؛ در حالی که در وضع کنونی، تمام تلاش ها بر تست محوری تعلق گرفته است و جواب های حاضر و آماده برای آن ها تهیه و در معرض انتخاب دانش آموز یا دانشجو قرار میگیرد.
حاصل این روش آن است که دانش آموز وقتی فارغ التحصیل می گردد، متوجه می شود فقط مقداری محفوظات را در زهن خود جای داده است و نمی تواند در مسائل اجتماعی، فرهنگی، فنی و کاربردی از ذهن خود کمک بگیرد؛ چون اندیشه اش به شکوفایی لازم نرسیده است.
از آسیب های این روش آن است که معایب زیادی دامن فرد و جامعه را می گیرد و مردم هزینه ها و خسارات سنگینی را برای یاد نگرفتن اصول بدیهی و مبانی کاربردی و مفاهیم ارزشی می پردازند.
علم، این نیست که دانش آموز همه چیز را حفظ کند، بلکه او باید فراگیرد ،چگونه اطلاعات را به دست آورد، بداند آموزش های بنیادی چه کاربردی دارد ،چه گرهی از مشکلات جامعه و زندگی مردم باز می کند.
برای گسترش و شکوفایی معارف باید همراه با حرکت علمی، از رشد ارزش ها و اخلاق و رفتاردر شخصیت دانش آموز غافل نشد؛ چون اگر علم و ایمان باهم توأم نگردد، فاجعه ای خطرناک به بار می آورد.
سیل بنیانکن نظام آموزشی غربی
مشکل عمدة دانش و تکنولوژی غربی این است که از اخلاق و باورها فاصله گرفته است به همین علت، عوارض و نابسامانی های بی شماری را برای خانواده ها به ارمغان آورده و درواقع، چون رودخانه ای طغیانگر و سیلی بنیان کن، ارزش ها و سنت های اصیل را به کام خود فرو کشیده است .
دو رهنمود راهگشا از مقام معظم رهبری
از این جهت مقام معظم رهبری می فرمایند:«اگر ما آموزش و پرورش فعالی داشته باشیم؛ اما در کار تربیت با معنای اسلامی آن که برای ما مهم است، توفیقی به دست نیاوریم، ناکام و ناموفق مانده ایم.» ایشان هم چنین در دیدار با اعضای معاونت آموزش وزارت آموزش و پرورش در چند سال پیش فرموده اند:
«یک وقت است که می خواهیم مجموعه ای از اطلاعات و معلومات و معارف را به تدریج در ذهن کودکان و نوجوانان و جوانان وارد کنیم، این خوب است؛ لیکن کافی نیست. ما باید اهدافی را که در مورد یک شخصیت ایرانی مطلوب به ذهنمان می رسد، در نظر بگیریم و کاری کنیم که در تعلیم، این اهداف تحقق پیدا بکند. فرض کنید ما می خواهیم ایرانی نسل بعد، یک انسان دین باور و متدین و متشّرع باشد، این باید در کتاب های درسی رعایت شود. اگر می خواهیم اهل علم و تولید فکر باشد این باید در کتاب های درسی دیده شود. این ها باید در عمل مشاهده شود. هیجان ها و جریان های جاری را که غالباً انگیزه سیاسی دارند، ندیده بگیرید و سعی کنید این ها را ]در تألیف کتب درسی[ دخالت ندهید. ملال آور بودن کتب درسی موجب شده است که علاقه مندان، به کتاب های غیردرسی روی آورند؛ اما این کتاب ها دچار مشکلات اساسی و غیرقابل اغماض هستند».